Poznaj aplikację
Udostępnij stronę:
Skopiuj link

Samodzielność dziecka – w jaki sposób ją rozwijać?

Jednym z najważniejszych zadań wychowawczych stojących przed rodzicem, jest przygotowanie dziecka do dorosłego, samodzielnego życia w przyszłości. Jak pogodzić chęć wyręczania pociechy we wszystkim z budowaniem poczucia samodzielności i odpowiedzialności dziecka? 

Nie bój się samodzielności swojego dziecka

Z badań wynika, że niektórzy rodzice nie pozwalają dzieciom na samodzielność. Powody są różne. Czasem jest to przekonanie, że dziecko jest zwyczajnie za małe. Tacy rodzice powtarzają, że wraz z pójściem do przedszkola przyjdzie czas na naukę samodzielności. Następnie jest przecież jeszcze szkoła. A w ogóle to przecież zdąży się w życiu napracować, prawda? Wyręczają więc dziecko w wielu czynnościach. A to nie sprzyja kształtowaniu się samodzielności. 

Innym ważnym powodem jest...strach. Jeśli jesteś rodzicem, doskonale wiesz, co to oznacza. Zapewne troszczysz się o bezpieczeństwo swojej pociechy i chcesz ją chronić najlepiej, jak potrafisz. A czasem po prostu spieszycie się gdzieś i wiesz, że zrobisz daną rzecz o wiele sprawniej.

To wspaniałe, że rodzic troszczy się o swoje dziecko i dba o nie. Pamiętaj jednak, że wszystko powinno mieć swoje granice - również troska i nadzór. Pomagaj więc dziecku w osiąganiu sukcesów, lecz nie wyręczaj w każdej najmniejszej czynności. Pozwól doświadczać. Nawet jeśli ma to zabrać pięć minut więcej. 

Trzy aspekty samodzielności

Wykonywanie codziennych czynności “samoobsługowych” czyli radzenie sobie z własnymi potrzebami, mycie się, ubieranie, sprzątanie własnych zabawek - wszystko to nazywamy samodzielnością praktyczną. Dziecko, które zdobędzie ten rodzaj samodzielności, potrafi poradzić sobie z codziennymi przygotowaniami, a także z pomocą mamie czy tacie w pracach domowych.

Nieco inną samodzielnością jest samodzielność umysłowa, która polega już nie tylko na czynnościach, ale również na procesach myślowych. Dziecko podejmuje własne decyzje i uczy się rozwiązywać problemy. Aby pomóc rozwijać ten aspekt samodzielności, musisz zostawić pole do działania. Dziecko potrzebuje zgromadzić pewną ilość doświadczeń, które pozwolą mu decydować w przyszłości w podobnych sytuacjach, jakie rozwiązanie jest najlepsze. Pozwól też wyrażać dziecku własną opinię - wręcz zachęcaj je do tego, by to robiło. Staraj się nie krytykować tej opinii - to oczywiste, że będzie się ona zapewne różnić od Twojej. Będziesz mieć inne zdanie na temat tego, jaki punkt widzenia powinno mieć Twoje dziecko. Ale lepiej po prostu wytłumacz błędy w rozumowaniu, dając do zrozumienia, że szanujesz zdanie dziecka. 

Trzecim aspektem jest samodzielność społeczna, która wiąże się z decyzjami związanymi z otoczeniem. W jej zakres wchodzi porozumiewanie się z rówieśnikami i umiejętność odpowiedniego zachowania się, gdy dziecko przebywa wśród kolegów i koleżanek. 

Puśćcie wodze wyobraźni

Twoje dziecko nie zawsze ma sposobność zmierzenia się z konkretnymi problemami w swojej codzienności. I Ty zapewne się z tego cieszysz! Nie oznacza to jednak, że nie powinniście wspólnie rozmawiać i wyobrażać sobie, jakbyście się zachowali w danej sytuacji. Podrzucaj więc dziecku przykłady różnych sytuacji (np. “co byś zrobił, gdyby Antek zabrał Ci zabawkę i nie chciał jej oddać”) i rozmawiajcie na temat możliwych rozwiązań. Pozwól dziecku samemu wymyślić sposób i podjąć przykładowe decyzje. Zanim wskażesz mu odpowiednie według Ciebie rozwiązanie, spróbuj zwrócić uwagę dziecka na słabe punkty w jego rozwiązaniu. Dla przykładu wróćmy do Antka i zabawki. 

Dziecko: “rzuciłbym się na Antka i wyrwałbym zabawkę!”

Ty: na pewno chcesz od razu skrytykować ten pomysł! Wstrzymaj się jednak przez chwilę i naprowadź dziecko na odpowiedni tok myślenia tak, by samo mogło dojść do konsekwencji podjęcia takiego działania. Zrób to na zasadzie partnerskiej rozmowy.

Jak przygotować małe dziecko do samodzielności?

  • Czasem dobrze jest umożliwić dziecku przebywanie z kimś innym niż rodzic. To mogą być dziadkowie, ciocia, wujek, znajoma. Zmiana opiekuna zmusza dziecko do porzucenia “bezpiecznej” rodzicielskiej strefy i nauczenia się nawiązywania relacji również innymi dorosłymi. 
  • Od małego ucz dziecko, by otwarcie mówiło o tym, czego potrzebuje. I koniecznie słuchaj uważnie! Niech sygnalizuje ból, zmęczenie, głód, czy stan emocjonalny. Staraj się brać te sygnały na poważnie. 
  • Pozwalaj dziecku spędzać czas z innymi dziećmi. Już w piaskownicy zachęcaj do nawiązywania relacji, dzielenia się zabawkami i pytania o zabawki innych dzieci. Im szybciej się tego nauczy, tym łatwiejszy start będzie miało w przedszkolu. Zapraszajcie też gości!
  • Pomóż dziecku kształtować pewność siebie. Zadbaj o jego doświadczenia, spędzajcie razem czas, czytajcie i rozmawiajcie na różne tematy. 

Odpowiedzialne kształtowanie samodzielności

Czasem domownicy przyjmują różne strategie wychowania dziecka. Unikajcie tego! Gdy mama postanawia uczyć dziecko, że powinno jeść samodzielnie i ładnie, a babcia czy ciocia wyręczają je w każdej najmniejszej czynności, dziecko nie będzie wiedziało, jak się zachowywać. 

Daj dziecku okazję do podejmowania decyzji. Nawet najdrobniejszych. I podkreśl, że to jest istotne. Niech wybierze pomiędzy ubraniami na dziś, rodzajem jedzenia, miejscem na spacer. Ucz dziecko świadomego wybierania i zwracaj uwagę na to, że warto przy większych decyzjach rozważyć również ich konsekwencje. 

Przygotuj się na wyjaśnienia. Dużo wyjaśnień. Czasem trzeba będzie wytłumaczyć jedną czynność kilkanaście razy, by dziecko nauczyło się wykonywać ją samodzielnie. 

Doceniaj. Niech nawet nieudane próby samodzielności nie umkną Twojej uwadze. Dziecko zachęcone pochwałą szybciej podejmie kolejną próbę i przyłoży się do niej - by jeszcze bardziej zaskoczyć swojego rodzica!

Unikaj porównywania osiągnięć Twojego dziecka w stosunku do innych dzieci w sposób krytyczny. Nie zwracaj dziecku uwagi, że “Marysia sama już się rano ubiera, a Ty nie!”. W ten sposób tylko obniżysz poczucie wartości dziecka. 

Bardzo ważny jest czas. Wiadomo, że czasem każda minuta jest na wagę złota. Ale postaraj się dawać dziecku dodatkowy czas, którego potrzebuje na daną czynność. Ono nauczy się samodzielności, a Ty popracujesz nad...cierpliwością. :)

Zielony kształ